تاریخ آخرین بروزرسانی: ۵ مهر ۱۳۹۹
نقش نهاد واسط در فرآیند انتشار اوراق اجاره چیست؟
در قسمت گذشته، ضمن معرفی اوراق اجاره به عنوان یکیاز انواع اوراق بهادار اسلامی با سود مشخص و تضمین شده، گفتیم که انتشار اوراق اجاره، توسط یک نهاد مالی به نام “نهاد واسط” انجام میشود؛ به این صورت که نهاد واسط اوراق اجاره را به سرمایه گذاران فروخته و با وجوه حاصل از آن، دارایی موردنیاز شرکت متقاضی (مثلا هواپیما برای شرکت هواپیمایی) را خریداری کرده و به شرکت مذکور اجاره میدهد.
در طول دوره اجاره نیز نهاد واسط، مبالغ اجاره بها را از آن شرکت دریافت کرده و به دارندگان اوراق که در واقع مالک دارایی هستند، پرداخت مینماید.
نهاد واسط، یکی از ارکان اصلی در فرآیند انتشار اوراق اجاره محسوب میشود. سؤالی که ممکن است در این خصوص، برای شما به وجود آمده باشد، این است که اساسا نقش نهاد واسط چیست و اگر این نهاد از فرایند انتشار اوراق اجاره حذف شود، چه مشکلی ایجاد خواهد شد؟
باز گردیم به مثال شرکت هواپیمایی. در این مثال گفتیم که نهاد واسط هواپیما را با منابع مالی حاصل از فروش اوراق اجاره به سرمایه گذاران، خریداری کرده و سپس به شرکت هواپیمایی، اجاره میدهد. حال فرض کنید نهاد واسط از این فرآیند حذف شود. چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ طبیعتا سرمایه گذاران باید مبالغ مختلفی را که در اختیار دارند، یکجا جمع کرده، هواپیما را خودشان خریداری کنند و در قالب قراردادهای جداگانه، سهم خود از هواپیما را به شرکت هواپیمایی اجاره دهند! همچنین هرکدام، مستقیم با شرکت هواپیمایی در ارتباط بوده و مبالغ اجاره بهای خود را دریافت نمایند. در پایان دوره اجاره هم باید همه سرمایه گذاران، با شرکت هواپیمایی، قراردادهای فروش جداگانه منعقد کرده و سهم خود از هواپیما را به شرکت مذکور بفروشند. مشخص است که این کار بسیار دشوار و پردردسر است. هم سرمایه گذاران و هم شرکت هواپیمایی درگیر مجموعهای از روابط کاری خواهند شد که انجام آن وقت و انرژی بسیار زیادی از طرفین خواهد گرفت. بنابراین، نهاد واسط این نقش را به عهده میگیرد تا فعالیت اقتصادی طرفین تسهیل شود.
نهاد واسط، همان طور که از اسمش هم مشخص است، نقش واسطه بین خریداران اوراق اجاره، به عنوان موجر و شرکت متقاضی دارایی، به عنوان مستأجر را ایفا میکند. این نهاد از یکسو، وکیل سرمایه گذاران محسوب میشود؛ زیرا به وکالت از آنها و با استفاده از وجوه ناشی از فروش اوراق اجاره، دارایی موردنظر را خریداری کرده و این دارایی را در قالب قرارداد مشخص، به شرکت متقاضی اجاره میدهد. از سوی دیگر به وکالت از شرکت متقاضی، برخی امور ازجمله پرداخت مبالغ اجاره بها به خریداران اوراق اجاره را انجام میدهد.
بنابراین، اگر بخواهیم در یک جمله، نقش نهاد واسط را در فرایند انتشار اوراق اجاره توضیح دهیم، این نهاد نقش وکیل دوجانبه سرمایهگذار (موجر) و متقاضی دارایی (مستأجر) را ایفا میکند.
به دلیل اهمیت نقش نهاد واسط در فرایند انتشار اوراق اجاره، مجلس شورای اسلامی نیز در قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید که یکی از قوانین مهم و مرجع در بازار سرمایه محسوب میشود، این نهاد مالی را به رسمیت شناخته است. در این قانون، نهاد واسط اینگونه تعریف شده است:
” نهاد واسط، یکی از نهادهای مالی موضوع قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران است که میتواند با انجام معاملات موضوع عقود اسلامی، نسبت به تأمین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اقدام نماید”
همانطور که قانون هم صراحت دارد:
اولا نهاد واسط، یک نهاد مالی است و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکند، بنابراین نظارت دقیق بر عملکرد این نهاد توسط سازمان بورس صورت میگیرد.
ثانیا نقش نهاد واسط، تأمین مالی ازطریق انتشار اوراق بهادار براساس عقود اسلامی است، بنابراین کلیه ملاحظات شرعی در انتشار اوراق بهادار توسط نهاد واسط، مدنظر قرار گرفته و این اوراق، براساس عقود اسلامی، مانند عقد مشارکت، عقد اجاره و یا سایر عقود اسلامی، منتشر میشود.
