تاریخ آخرین بروزرسانی: ۵ مهر ۱۳۹۹
مفهوم ریسک و بازده، در سرمایه گذاری
در مطالب گذشته، ضمن معرفی تاریخچه پیدایش بورس در ایران و جهان، مزایای سرمایه گذاری در بورس را به طور مفصل تشریح کردیم. همچنین گفتیم که در بورس اوراق بهادار، نوعی از دارایی با عنوان دارایی مالی یا اصطلاحا دارایی کاغذی خرید و فروش میشود. سهام، اوراق مشارکت و سایر انواع اوراق بهادار، ازجمله این داراییهای مالی هستند. همچنین اشاره شد که ارزش دارایی مالی، به پشتوانه یک دارایی دیگر تعیین میشود. برای مثال، ارزش سهام یک شرکت به عملکرد شرکت مذکور بستگی دارد و با بهبود و یا ضعف عملکرد شرکت، ارزش سهام آن هم بالا و پایین میرود.
بنابراین، در انتخاب یک دارایی مالی مثل سهام، توجه به اطلاعاتی که میتواند بر قیمت آن دارایی تأثیرگذار باشد، بسیار حائز اهمیت است، چون تصمیم گیری براساس اطلاعات میتواند تا حد زیادی ریسک سرمایه گذاری شما را کاهش دهد. اما ریسک، چیست؟ و چطور میتوان ریسک سرمایه گذاری در بورس را کاهش داد؟
در یک تعریف بسیار ساده، ریسک، احتمال محقق نشدن پیشبینی هاست. برای مثال، فرض کنید قیمت سهام شرکت الف در حال حاضر ۱۵۰ تومان است. شما پیشبینی میکنید که قیمت سهام این شرکت در ماه آینده به ۱۶۰ تومان برسد و براساس این پیشبینی، اقدام به خرید سهام میکنید. در اینجا دو حالت ممکن است رخ دهد: یا سهام مزبور در ماه آینده به ۱۶۰ تومان یا بالاتر از آن میرسد که در این صورت شما ریسک سرمایه گذاری را با موفقیت پشت سر گذاشتهاید و به اصطلاح ریسک سرمایه گذاری شما صفر بوده است یا اینکه پیشبینی شما محقق نمیشود و سهام آن شرکت با قیمتی کمتر از آنچه پیش بینی کرده بودید، به فروش میرسد. مثلا در ماه آینده قیمت سهام مزبور به ۱۵۵ تومان میرسد. در این صورت پیشبینی شما با ۵۰ درصد عدم موفقیت همراه بوده است. بدین ترتیب مشخص میشود که تعریف دیگر ریسک، احتمال عدم موفقیت است. هر اندازه احتمال عدم موفقیت در سرمایه گذاری بیشتر باشد، اصطلاحا ریسک سرمایه گذاری بیشتر خواهد بود.
بنابراین، با دقت در مفهوم ریسک میتوان به دو نکته اساسی پی برد:
۱- پیشبینی صحیح نقش بسیار زیادی در کاهش ریسک سرمایه گذاری دارد
۲- چون لزوما همواره پیش بینی ها بطور کامل منطبق بر واقعیت نخواهد بود، لذا فردی که قصد دارد با خرید سهام در بورس سرمایهگذاری کند، باید توانایی پذیرش ریسک را داشته باشد.
البته در آینده، بیان خواهیم کرد که در سالهای اخیر و با طراحی برخی شیوه های جدید سرمایه گذاری در بورس، امکان سرمایه گذاری بدون ریسک در بورس هم برای افراد فراهم شده است. اما به هر حال، باید توجه داشت که موضوعی تحت عنوان ریسک، همواره باید در سرمایه گذاریها مدنظر قرار گیرد.
اما در کنار مفهوم ریسک، مفهوم دیگری نیز همواره در ادبیات سرمایه گذاری مورد استفاده قرار میگیرد؛ مفهومی به نام بازده. منظور از بازده، درآمد حاصل از سرمایه گذاری است. در برنامه های قبل، توضیح دادیم که فردی که سهامی را خریداری میکند، از دو محل،کسب درآمد میکند: اول دریافت سود نقدی سالانه و دوم، درآمد ناشی از افزایش قیمت سهام. مجموع این دو را بازده میگویند. مثلا فرض کنید فردی، سهام شرکتی را به قیمت ۱۵۰ تومان خریداری میکند. اگر این شرکت در پایان سال، به ازای هر سهم، ۱۵ تومان سود نقدی به سهامدارانش بدهد و قیمت سهم هم در پایان سال، به ۱۹۵ تومان برسد، بنابراین بازده سرمایهگذاری فرد در مجموع ۴۰ درصد بوده است، ۱۰ درصد بازده ناشی از دریافت سود نقدی و ۳۰ درصد بازده ناشی از افزایش قیمت سهام.
فرض کنید شما به جای خرید سهام یک شرکت، اوراق مشارکت را از بانک خریداری کردهاید و نرخ سود سالانه اوراق مشارکت هم ۲۰ درصد تعیین شده است. مشخص است که بازده سرمایهگذاری شما در یک سال از طریق اوراق مشارکت ۲۰ درصد خواهد بود. در واقع، در اوراق مشارکت، برخلاف سهام، قیمت خود اوراق مشارکت ثابت است و سرمایهگذار، فقط سود ثابتی را در فواصل زمانی تعریف شده دریافت میکند.
سؤالی که مطرح میشود این است که چرا باید یک نفر سهامی را خریداری کند که ۴۰ درصد بازده دارد ولی فرد دیگری به ۲۰ درصد بازده راضی میشود؟
اگر از شما چنین سؤالی را بپرسند، چه جوابی دارید؟ احتمالا پاسخ میدهید:
– از کجا معلوم که سهام شرکت موردنظر، حتما ۴۰ درصد بازدهی داشته باشد؟
– اگر قیمت سهم برخلاف پیش بینی ها، به ۱۹۵ تومان نرسید، چه میشود؟
– اگر شرکت سود نقدی کمتری از مقدار پیشبینی شده توزیع کرد، تکلیف چیست؟
– خرید اوراق مشارکت، حداقل این تضمین را دارد که قطعا ۲۰ درصد بازدهی به دست خواهد آمد و پاسخهایی از این دست.
اما با وجود همه این تردیدها، بسیارند سرمایه گذارانی که ترجیح میدهند بجای دریافت بازدهی ۲۰ درصدی بدون تحمل ریسک، ریسک بیشتری را متحمل شوند .
