تاریخ آخرین بروزرسانی: ۵ مهر ۱۳۹۹

معرفی قراردادهای آتی سهام

قبل از آنکه درباره قرارداد آتی برای شما صحبت کنم، باید این نکته را تأکید کنم که سرمایه گذاری در قراردادهای آتی، بسیار پرریسکتر از سهام بوده و نیازمند تخصص بسیار زیاد در این زمینه است، بنابراین، به افراد عادی و غیرمتخصص به هیچ وجه توصیه نمیشود در قرارداد آتی سرمایه گذاری کنند.

قرارداد آتی چیست؟

با توجه به عبارت قرارداد آتی، میتوان فهمید اولا کلمه قرارداد در این عبارت، حاکی از نوعی رابطه قراردادی بین خریدار و فروشنده است و ثانیا، کلمه آتی در این عبارت، نشان میدهد قراردادی که بین فروشنده و خریدار قرارداد آتی وجود دارد، مربوط به آینده است.

با این مقدمه، به سراغ تعریف قرارداد آتی میرویم:

قرارداد آتی قراردادی است که براساس آن، فروشنده متعهد میشود تعداد معینی از یک دارایی (مانند سهام) را در تاریخ مشخصی در آینده، با قیمت معین به خریدار تحویل نماید؛ در مقابل خریدار قرارداد آتی هم متعهد میشود دارایی موردنظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید. اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم:

فرض کنید قیمت سهام شرکت “الف” هم اکنون در بورس ۲۰۰ تومان است. یک سرمایهگذار را درنظر بگیرید که براساس بررسیها و مطالعات دقیق، به این نتیجه رسیده است که قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه آینده، با ۲۰ درصد افزایش، به ۲۴۰ تومان خواهد رسید، بنابراین، از دید این سرمایهگذار، خرید سهام شرکت الف میتواند سودآوری قابل قبولی داشته باشد.

اولین گزینهای که پیش روی این سرمایه گذار قرار دارد، این است که سهام مذکور را خریداری نماید و منتظر باشد تا پس از چهار ماه، قیمت سهم رشد کرده و سود موردنظر وی محقق شود. طبیعتا درصورتی که پیش بینی وی دقیق باشد و قیمت سهم از ۲۰۰ تومان، به ۲۴۰ تومان برسد، وی در مدت چهار ماه ۲۰ درصد سود خواهد کرد.

اما این سرمایه گذار میتواند بجای آنکه سهام شرکت الف را خریداری و همه پول موردنیاز برای آن را پرداخت نماید، تنها با پرداخت درصدی از این پول، قرارداد آتی سهام شرکت الف با سررسید چهارماهه را در بورس خریداری نماید. برای مثال، اگر سرمایه گذار قرارداد آتی سهام شرکت الف با قیمت ۲۲۰ تومان و سررسید چهار ماهه را خریداری کند، به این معناست که وی متعهد شده است چهار ماه بعد، تعداد معینی از سهام شرکت مذکور را با قیمت هر سهم ۲۲۰ تومان، از فروشنده قرارداد آتی، خریداری نماید.

طبیعتا درصورتی که پیش بینی این سرمایه گذار درست باشد و قیمت سهم شرکت الف در چهار ماه بعد، به ۲۴۰ تومان برسد، وی به ازای هر سهم ۲۰ تومان سود خواهد کرد (۲۰=۲۲۰-۲۴۰)، اما اگر به هر دلیل اگر قیمت سهم در چهار ماه بعد، کمتر از مبلغ ذکر شده در قرارداد آتی یعنی ۲۲۰ تومان باشد، این سرمایه گذار متحمل زیان خواهد شد.

اولین سوالی که ممکن است برای شما بوجود آمده باشد که تفاوت خرید سهام، با خرید قرارداد آتی سهام چیست؟ اگر به مثال ذکر شده دقت کنید، پاسخ این سوال را متوجه خواهید شد. برای خرید سهام، سرمایه گذار باید همه پول را بپردازد، اما در خرید قرارداد آتی سهام، سرمایه گذار تنها با پرداخت درصدی از پول که به عنوان وجه تضمین توسط بورس اخذ میشود، میتواند مطمئن باشد که سهام موردنظر خود را در تاریخ تعیین شده، با قیمت مندرج در قرارداد خریداری خواهد کرد. وجه تضمین هم دقیقا به این علت، توسط بورس از خریدار و فروشنده قراردادهای آتی دریافت میشود که طرفین قرارداد به تعهدات خود مبنی بر تحویل سهام، با قیمت مشخص در تاریخ تعیین شده، پایبند باشند.

دومین سوال این است که اگر قرارداد آتی، چنین مزیتی دارد که سرمایه گذار تنها با پرداخت درصدی از پول، میتواند کل سود ناشی از افزایش قیمت سهام را بدست آورد، چرا تنها تعداد بسیار محدودی از سرمایه گذاران در قراردادهای آتی، سرمایه گذاری میکنند؟

مثال قبل را درنظر بگیرید. فرض کنید پیش بینی سرمایه گذار مبنی بر اینکه قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه بعد به ۲۴۰ تومان برسد، محقق نشود و بجای آن، قیمت سهم به ۱۸۰ تومان کاهش یابد. در این حالت، سرمایهگذار نه تنها سود بدست نخواهد آورد، بلکه متحمل زیان ۴۰ تومان نیز خواهد شد، زیرا وی متعهد شده است در تاریخ مذکور، تعداد معینی از سهام شرکت الف را با قیمت ۲۲۰ تومان بخرد، درحالیکه قیمت این سهم در بورس، هماکنون ۱۸۰ تومان است: ۴۰ = ۱۸۰ – ۲۲۰

بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب سود در قراردادهای آتی بیشتر است، احتمال کسب زیان براثر پیش بینی نادرست قیمت سهام در آینده نیز در قراردادهای آتی، بیشتر از سایر انواع اوراق بهادار است و بنابراین، ممکن است سرمایه گذار به علت پیشبینی نادرست قیمت سهم، متحمل زیانی سنگین در مقایسه با مبلغ سرمایه گذاری خود شود، بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب بازده در قراردادهای آتی بیشتر از سهام است، ریسک این اوراق نیز در مقایسه با سهام، بسیار بیشتر است.

در پایان، توجه به این نکته لازم است که در بازار سرمایه ایران، قرارداد آتی صرفا محدود به سهام نیست، بلکه در بورس کالای ایران نیز قراردادهای آتی سکه بهار آزادی داد و ستد میشود و جالب اینکه حجم معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران، بسیار بیشتر از حجم معاملات قراردادهای آتی سهام است.

البته برای چندمین بار، تأکید میکنیم که قراردادهای آتی، جزو اوراق بهادار بسیار پرریسک محسوب میشوند و لازم است سرمایه گذاران، حتی درصورت داشتن قدرت ریسک پذیری بالا، قبل از ورود به این عرصه، شناخت کافی درخصوص ابعاد و جزئیات قراردادهای آتی بدست آورند.