تاریخ آخرین بروزرسانی: ۵ مهر ۱۳۹۹
سازوکار انجام معاملات در بورس، چگونه است؟
در مطالب قبل، گفتیم که اولین روش خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، مراجعه حضوری به کارگزار و تکمیل فرم مربوطه است. همچنین درباره نحوه تکمیل فرم سفارش خرید و فروش و کارمزدهای مربوط به این فرآیند هم بطور کامل توضیح دادیم. اگر به خاطر داشته باشید، قرار شد قبل از آنکه سه روش دیگر خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، یعنی روش ارائه سفارش به صورت تلفنی، ارائه سفارش به صورت اینترنتی و خرید و فروش آنلاین (برخط) را توضیح دهیم، ساز و کار معاملات در سامانه معاملات بورس را برای شما تشریح کنیم. این قسمت، به همین موضوع اختصاص دارد.
خرید و فروش اوراق بهادار در سامانه معاملات بورس براساس سازوکار نام آشنای “حراج” انجام میشود؛ البته یک حراج کاملا پیشرفته و مکانیزه. حراجی که اولویت اول آن، قیمت مناسب و اولویت دوم آن، زمان ارائه سفارش است. بگذارید با یک مثال، این موضوع را توضیح دهیم.
فرض کنید شما در ساعت ۹ صبح، به کارگزاری بورس مراجعه و فرم درخواست خرید هزار سهم شرکت “الف” به قیمت هر سهم ۱۵۰۰ ریال (۱۵۰تومان) را تکمیل و همراه فیش واریزی، تحویل کارگزار میدهید. طبیعتا کارگزار بلافاصله درخواست خرید شما را وارد سامانه معاملات میکند.
در همان زمان یعنی ساعت ۹ صبح، فرد دیگری نیز به یک شرکت کارگزاری دیگر در منطقه و یا شهر دیگری مراجعه کرده و وی هم با تکمیل فرم مربوطه، درخواست خرید سهام شرکت “الف”، البته با قیمت ۱۵۲۰ ریال (۱۵۲تومان) را به کارگزار ارائه داده و کارگزار، درخواست را وارد سامانه معاملات میکند.
در چنین شرایطی، سامانه معاملات درخواست خرید فرد دوم را در مقایسه با درخواست شما، در اولویت قرار خواهد داد، چرا که وی برای خرید، قیمت بالاتری پیشنهاد داده است و طبیعتا، متقاضیان فروش سهام شرکت “الف” ترجیح میدهند سهام خود را به قیمت بالاتر بفروشند.
در مورد فروش نیز دقیقا به همین شکل است، با این تفاوت که در فروش سهام و سایر اوراق بهادار، هرچه قیمت کمتر باشد، در اولویت قرار خواهد داشت، زیرا خریداران ترجیح میدهند اوراق بهادار را با قیمت کمتر خریداری کند. بنابراین، مشخص شد که اولین معیار در اولویت بندی درخواستهای خرید و فروش توسط سامانه پیشرفته معاملات بورس، اولویت قیمتی است.
اما منظور از اولویت دوم، یعنی اولویت زمانی چیست؟ در مثال قبل، فرض کنید شما درخواست خرید هزار سهم شرکت “الف” با قیمت هر سهم ۱۵۰۰ ریال (۱۵۰تومان) را در ساعت ۹ صبح به کارگزاری دادهاید و فرد دیگری، درخواست خرید هزار سهم شرکت الف با همان قیمت، یعنی ۱۵۰۰ ریال (۱۵۰تومان) را در ساعت ۹:۱۰ صبح یعنی ۱۰ دقیقه پس از درخواست شما ارائه داده است. در چنین شرایطی، سامانه معاملات به صورت خودکار، اولویت خرید را به شما داده و ابتدا، برای شما سهام شرکت الف را خریداری میکند، بنابراین، طبیعتا اگر تنها هزار سهم از سهام شرکت الف برای فروش عرضه شده باشد، سامانه معاملات آن سهام را به شما تخصیص خواهد داد و فرد مذکور، از خرید سهام بازخواهد ماند.
اما با توجه به تعدد و تنوع قیمتهای وارد شده در سامانه معاملات، دقیقا چه زمانی، خرید و فروش در سامانه معاملات انجام میشود؟
زمانی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش با هم برابر شوند. در این حالت، سامانه معاملات به طور خودکار خرید و فروش را انجام داده و طبیعتا، بلافاصله سفارشهای انجام شده، از صف خرید و فروش حذف میگردند.
یک روز پس از انجام معامله، کارگزار رسید انجام معامله را که اصطلاحا، اعلامیه خرید نام دارد، به سرمایه گذار تحویل میدهد. اعلامیه خرید، سند رسمی نیست و در آن تنها اطلاعاتی مانند تعداد سهام خریداری شده، مبلغ سرمایه گذاری و مبلغ کارمزدهای کسر شده آورده شده است.
سرمایه گذار همچنین باید یک روز پس از خرید اوراق بهادار، به شرکت کارگزاری مراجعه و گواهی نقل و انتقال اوراق بهادار خریداری شده را از کارگزاری دریافت کنند، زیرا هنگامیکه سرمایه گذار قصد داشته باشد اوراق بهادار خود را بفروشد، باید گواهی نقل و انقال سهام را به شرکت کارگزاری ارائه دهد.